سواد دیجیتال برای کودکان: ۱۰ نکته که باید بدانید
سواد دیجیتال به‌طور فزاینده‌ای به‌عنوان یکی از عناصر اساسی مجموعه مهارت‌هایی شناخته می‌شود که کودکان برای تحصیل، کار و زندگی به آن نیاز دارند. اما دقیقاً سواد دیجیتال برای کودکان به چه معناست؟
1- سواد دیجیتال فراتر از صرفاً مهارت‌های فنی است.
سواد دیجیتال به دانش، مهارت‌ها و نگرش‌هایی اشاره دارد که به کودکان این امکان را می‌دهد تا در دنیای درحال گسترش دیجیتالی، هم ایمن و هم توانمند باشند. این شامل بازی، مشارکت، معاشرت، جست‌وجو و یادگیری آن‌ها از طریق فناوری‌های دیجیتال می‌شود. آنچه سواد دیجیتال را تشکیل می‌دهد، بسته به سن، فرهنگ محلی و بافت اجتماعی کودکان متفاوت خواهد بود.
2- کودکان حتی زمانی که آنلاین نیستند نیز باید باسواد دیجیتال باشند.
اسکن چهره و شناسایی مبتنی بر هوش مصنوعی به‌طور روزافزونی بر زندگی کودکان اثر می‌گذارد. تحصیل، رفاه اجتماعی و فرصت‌های شغلی آینده‌ی آن‌ها ممکن است به این بستگی داشته باشد که تا چه اندازه دنیای دیجیتال پیرامونشان را درک می‌کنند.
3- سواد دیجیتال بخشی رو به رشد از هر رویکرد توسعه مهارت‌هاست.
سواد دیجیتال در چارچوب یونیسف قرار دارد که هدفش آماده‌سازی کودکان و نوجوانان برای مدرسه، کار و زندگی است. علاوه بر سواد دیجیتال، دیگر مهارت‌های به‌هم‌پیوسته در نگاه یونیسف عبارت‌اند از: مهارت‌های پایه (خواندن، نوشتن و حساب)، مهارت‌های انتقال‌پذیر (که با عنوان مهارت‌های زندگی، مهارت‌های قرن ۲۱ یا مهارت‌های نرم نیز شناخته می‌شوند) و مهارت‌های ویژه شغلی (مهارت‌های فنی و حرفه‌ای).
4- ابزارهای توسعه و ارزیابی سواد دیجیتال رو به افزایش‌اند.
چارچوب‌های گوناگون صلاحیت دیجیتال از سوی نهادهای بین‌المللی و شرکت‌ها توسعه یافته‌اند. این چارچوب‌ها نقطه شروع ضروری‌ای هستند، زیرا مرزهای تعریف سواد دیجیتال را تعیین کرده و مبنایی برای تدوین برنامه‌های درسی و ارزیابی‌ها فراهم می‌کنند. با وجود تفاوت در نام‌گذاری‌ها (مانند سواد دیجیتال، مهارت‌ها، شهروندی)، همه کمابیش حول مجموعه‌ای از شایستگی‌ها توافق دارند که هم مهارت‌های فنی و هم مهارت‌های انتقال‌پذیری چون ارتباط و حل مسئله را در بر می‌گیرند.
5- با این حال، اکثر ابزارهای موجود توجه کمی به کودکان دارند.
تعاریف سواد دیجیتال معمولاً بر شهروندان در تمام سنین تمرکز دارند، نه به‌طور خاص بر کودکان. یونیسف بر این باور است که باید توجه بیشتری معطوف به سواد دیجیتال برای کودکان شود، زیرا آن‌ها نیازهای خاص خود را دارند. در این زمینه، تغییر آرامی از پارادایم «خطر و ایمنی» به سوی رویکردهای مبتنی بر حقوق صورت گرفته که بر بیان، بازی و رشد تأکید دارند.
6- برنامه‌های کمی در مقیاس گسترده اجرا یا ارزیابی شده‌اند.
یکی از عوامل مؤثر، نبود اجماع و استاندارد جهانی است که طراحی و اجرای ابتکارات مقایسه‌پذیر و مقرون‌به‌صرفه را برای دولت‌ها و سایر ذی‌نفعان – به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه – دشوار می‌سازد.
7- برنامه‌های یونیسف نیز می‌توانند از هماهنگی بیشتر بهره‌مند شوند.
اگرچه یونیسف در پاسخ به درخواست دولت‌ها، مجموعه‌ای از برنامه‌های سواد دیجیتال را اجرا کرده، اما بررسی ۴۰ برنامه در ۳۷ دفتر کشوری نشان می‌دهد که این برنامه‌ها به‌خوبی با یکدیگر هماهنگ نیستند و اطلاعات در مورد اثربخشی و تأثیر آن‌ها به‌طور نظام‌مند تولید یا به اشتراک گذاشته نمی‌شود.
8- اجرای سواد دیجیتال کار ساده‌ای نیست.
بر اساس گزارش دفاتر کشوری مورد بررسی، موانع کلیدی اجرای برنامه‌های سواد دیجیتال عبارت‌اند از: نبود ظرفیت کافی در معلمان و مربیان، ضعف زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، اتصال پایین (به‌ویژه در مناطق دورافتاده) و نبود درک کافی در میان سیاست‌گذاران. دفاتر کشوری خواهان حمایت در توسعه سیاست‌ها، چارچوب‌های سواد دیجیتال، راهنمای برنامه‌درسی و ابزارهای عملی مانند راهنماهای آموزشی و جعبه‌ابزارها هستند.
9- برخی از چارچوب‌ها یا ابزارهای موجود برای یونیسف مناسب هستند.
از جمله این موارد می‌توان به چارچوب صلاحیت دیجیتال (DigComp) کمیسیون اروپا و چارچوب «کودکان دیجیتال آسیا-اقیانوسیه» که توسط دفتر منطقه‌ای یونسکو در بانکوک توسعه یافته، اشاره کرد. در صورت بهره‌گیری از این چارچوب‌ها، یونیسف می‌تواند با تمرکز بر کودکان، ارزش افزوده ایجاد کند.
10- برنامه‌های سواد دیجیتال باید مبتنی بر بافت محلی باشند.
اجرای مؤثر برنامه‌های سواد دیجیتال فراتر از وارد کردن صرف یک برنامه موفق از جای دیگر است. افزون بر انتخاب چارچوب، یک رویکرد یکپارچه به سواد دیجیتال مستلزم انجام ارزیابی اولیه از بافت محلی، تدوین راهنماهای عملیاتی و انجام ارزیابی‌های تأثیرگذاری است.
مترجم: محسن قهرمانی
برای مشاهده متن اصلی این مقاله کلیک کنید
گفت‌وگو ادامه دارد...
هرچند این نوشته از دل گزارش‌های جهانی بیرون آمده، اما در نهایت، سواد دیجیتال چیزی‌ست که با زندگی روزمره‌مان گره خورده. از مدرسه و خانه گرفته تا گوشی‌ها و بازی‌های بچه‌ها. اگر چیزی از دل این متن با شما هم‌صدا شد، یا اگر نکته‌ای در ذهن‌تان جرقه زد، خوشحال می‌شویم آن را با ما و دیگران در بخش نظرات در میان بگذارید.
این مسیر، فقط با هم رفتنی‌ست.
