فیلم A Scanner Darkly، پویانمایی یا جلوه‌های ویژه؟
این نقد توسط کیت بری (Katie Barry) در آذر ماه 1391 نوشته و در بهمن ماه 1403 ترجمه شده است
«A Scanner Darkly»، در اصل رمانی از فیلیپ کی. دیک، یک فیلم علمی-تخیلی هیجانی است که در سال 2006 اکران شد و بازیگرانی سرشناس مانند وینونا رایدر و کیانو ریوز در آن ایفای نقش کرده‌اند. این فیلم ابتدا به‌صورت لایو اکشن فیلم‌برداری شد و سپس با استفاده از تکنیک روتوسکوپی میان‌یابی‌شده، به‌اصطلاح «پویانمایی» شد. به این معنا که در واقع تصاویر دیجیتالی فیلم را روی آن ترسیم کردند. اخیراً این فیلم را تماشا کردم و باید بگویم که از نظر سبک، چیزی کاملاً متفاوت از آنچه تاکنون دیده بودم بود. بدون شک اثری خاص بود، اما همچنان در مورد میزان موفقیت این تکنیک تردید دارم.
با در نظر گرفتن داستان فیلم، می‌توانم درک کنم که چرا این روش برای آن انتخاب شده است، و قطعاً معتقدم که استفاده از این تکنیک برای هیچ ژانر فیلم دیگری مناسب نخواهد بود. این داستان درباره فریبکاری در یک آینده نزدیک دیستوپیایی است، جایی که ذهن شخصیت‌های اصلی به دلیل مصرف ماده مخدری به نام «سابستنس D» دچار زوال می‌شود. در این زمینه، تأثیر روتوسکوپی کاملاً مؤثر است، زیرا باعث می‌شود بیننده احساس کند که خود نیز تحت تأثیر ماده‌ای روان‌گردان قرار دارد. این فیلم شبیه به یک سفر ذهنی عجیب است. جلوه‌های تصویری آن بسیار غیرعادی‌اند؛ پویانمایی به‌گونه‌ای شناور به نظر می‌رسد و به دلیل استفاده از تصاویر فیلم‌برداری شده، طبیعی جلوه نمی‌کند. حرکات همیشه قانع‌کننده نیستند. برای اینکه چیزی واقعاً پویانمایی محسوب شود، باید اغراق در آن وجود داشته باشد. اصول پویانمایی توسط انیماتورهای اصلی دیزنی، معروف به «نه پیرمرد»، توسعه داده شد و والت دیزنی خود می‌گفت: «ما باید به دنبال راه‌های سرگرم‌کننده برای انجام کارها باشیم. نمی‌خواهیم فقط مستقیماً تقلید کنیم، می‌دونی؟ – ما از طبیعت کپی نمی‌کنیم!»
با اینکه روتوسکوپی به‌خوبی با فضای فیلم هماهنگ است، اما از نظر من همین تکنیک باعث ضعف فیلم نیز شده است. جلوه بصری آن برای من بیش از حد حواس‌پرت‌کن بود و این مسئله در کنار داستانی که خودش به اندازه کافی پیچیده است، باعث شد تمرکز بیننده به‌سختی حفظ شود. نگه‌داشتن توجه مخاطب یکی از اصول اساسی در فیلم‌سازی است؛ اگر این عنصر را نداشته باشید، داستان فیلم بی‌اثر خواهد شد.
در مورد اینکه آیا این فیلم را می‌توان یک پویانمایی دانست یا نه، به نظر من جواب منفی است. در واقع، در اینجا هیچ پویانمای واقعی انجام نشده است. پویانمایی به معنای «دمیدن جان در اثر» است، اما از آنجا که شخصیت‌ها صرفاً از روی فیلم دیجیتالی ترسیم شده‌اند، این طراحی نبود که به آن‌ها جان بخشید، بلکه دوربین این کار را انجام داد. جای تعجب نیست که بیشتر کسانی که به‌عنوان «پویانما» روی «A Scanner Darkly» کار کردند، در واقع تصویرگران و هنرمندان کتاب‌های مصور بودند.
«A Scanner Darkly» آن‌قدر جالب بود که درباره‌اش بنویسم، زیرا اثری منحصربه‌فرد است. فکر می‌کنم باید این فیلم را به‌عنوان یک دستاورد خاص به رسمیت شناخت. قطعاً دوست دارم کتابش را بخوانم؛ به نظر می‌رسد که داستان جذابی خواهد داشت.»
مترجم: محسن قهرمانی
نام فیلم: یک پویشگر تاریک (A Scanner Darkly)
کارگردان: ریچارد لینکلیتر (Richard Linklater)
سال اکران: 2006
بودجه: 8.7 میلیون دلار آمریکا
باب آرکتور، مأمور مخفی، در مأموریتی برای تحقیق درباره‌ی گروه‌های درگیر در تجارت مواد مخدر است. اما در این مسیر، خود به یک معتاد تبدیل می‌شود و در تلاش است تا هویت مخفی‌اش را حفظ کند.
